سرنگ ها

سرنگ از جمله موارد پرکاربردی پزشکی می‌باشد که با اهداف مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. این وسیله پزشکی که از فراوانی بالا در میان تجهیزات پزشکی برخوردار است، نقش مهمی در روند درمان، تشخیص و بهبود بیماری‌ها دارد. به توضیح سرنگ و سایر اطلاعات پیرامون آن می‌پردازیم.

سرنگ چیست؟

سرنگ وسیله‌ای کاربردی در پزشکی می‌باشد که اغلب دارای شکل استوانه‌ای مندرج است. این وسیله جهت تزریق دارو یا گرفتن نمونه از بدن که اغلب نمونه خونی یا سایر ترشحات بافت‌های بدن می‌باشد، مورد استفاده قرار گرفته و با فشار دست بر روی پیستونی که در انتهای آن وجود دارد دارو به سمت سر سرنگ رانده شده و به وسیله سرسوزن وارد بدن فرد می‌شود و یا با کشیدن پیستون به سمت بیرون مایع و نمونه مدنظر را از بدن استخراج می‌شود. 95 درصد از تزریقات به دنبال اهداف درمانی، 3 درصد جهت واکسیناسیون و 2 درصد برای تزریق خون و فرآورده خونی می‌باشد.

تاریخچه سرنگ

کلمه سرنگ (syrinx) دارای ریشه یونانی و به معنی لوله می‌باشد. تا پیش از سال 1844 وسیله‌ای جهت تزریق دارو به درون بافت وجود نداشت. در این سال پزشک ایرلندی فرانسیس ریند توانست سوزن تو خالی را اختراع و برای امورات پزشکی و درمانی بکار ببرد. در سال 1853 نیز پزشک اسکاتلندی الکساندر وود و پزشک فرانسوی چارلز پراوژ به صورت مستقل و همزمان موفق به اختراع سرنگ‌های تزریق زیرپوستی شدند. این سرنگ‌ها از جنس فلز بوده و سوزن نوک تیز توخالی تعبیه شده بر سر آن می‌توانست بدون برش پوست وارد بدن شده و دارو مورد نظر را به قسمت تعیین شده تزریق نماید. همچنین دکتر پراواژ جهت افزایش دقت در مقدار دقیق تزریق دارو از پیستونی در انتهای سرنگ طراحی شده خود استفاده کرد. پس از آن سرنگ‌های مختلفی از جنس فلز، شیشه و تلفیقی از هر دو اختراع شده و در راستای ارائه خدمات بهداشتی، درمانی مناسب مورد استفاده قرار گرفت. سرنگ‌های جدید از اعداد مندرج بر استوانه خود برخوردار بوده و پس از هر بار استفاده توسط آب داغ ضدعفونی می‌شده و یا با الکل سترون می‌گردیدند، همچنین جهت سهولت نفوذ سرنگ به درون بافت از چاقوها و سایر ابزارهای تیزکننده برای تیز کردن سر سرنگ‌ها استفاده می‌شد.

انواع سرنگ

سرنگ‌ها در ابعاد متعدد و با اهداف کاربردی مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند. دسته‌بندی متفاوتی برای سرنگ‌ها وجود دارد که در هر دسته براساس ویژگی مشخص به مجزا کردن سرنگ‌ها پرداخته‌اند. انواع مختلف سرنگ براساس جنس عبارتند از سرنگ‌های پلاستیکی، شیشه‌ای، فلزی. تقسیم بندی جداگانه‌ای براساس حجم سرنگ‌ها آن‌ها را به دسته سرنگ انسولین 5/0 و 1 سی سی، 2 سی سی، 5/2 سی سی، 3 سی سی، 5 سی سی، 10 سی سی، 20 سی سی، 30 سی سی، 50 سی سی و 60 سی سی تقسیم‌بندی می‌شوند. علاوه بر آن، با توجه به ساختار نوک سرنگ، دو دسته لوئرلاک، لوئراسلیپ و یکپارچه برای دسته‌بندی عنوان شده‌است. تقسیم‌بندی براساس شکل سیلندر سرنگ نیز می‌تواند انواع مختلف سرنگ را از یکدیگر جدا کند، در این دسته سرنگ سه قطعه‌ای یا سرنگ آزمایشگاهی یا سرنگ پیستون‌دار و همچنین سرنگ ساده یا سرنگ دو قطعه‌ای جای دارند.

یکی از سرنگ‌هایی که از نظر اندازه و کارایی با سایر سرنگ‌ها متفاوت می‌باشد، سرنگ گاواژ 60 می‌باشد که در ادامه به معرفی و کاربرد آن خواهیم پرداخت.

• سرنگ پلاستیکی

  سرنگ پلاستیکی نسل جدید سرنگ‌های پزشکی هستند که تنها یکبار قابل مصرف بوده و پس از استفاده با رعایت اصول‌های بهداشتی معدوم می‌گردند. این سرنگ‌ها از جمله به صرفه‌ترین نوع سرنگ‌ها می‌باشد که در اغلب مراکز پزشکی، درمانگاه‌ها و بیمارستانها مورد استفاده قرار می‌گیرد. بکارگیری این سرنگ‌ها جهت پیشگیری از انتقال بیماریهای عفونی همچون ایدز، هپاتیت و سایر بیماری‌های منتقله از راه مایعات بدن در دستور کار مراکز پزشکی و بهداشتی قرار گرفته‌است.

• سرنگ شیشه‌ای

  سرنگ‌های شیشه‌ای اغلب در گذشته مورد استفاده قرار می‌گرفت، امروزه نیز در مواردی که سرنگ پلاستیکی قابل استفاده نبوده یا مواردی که مایع از حساسیت بالایی برخوردار است و احتمال تداخل با پلاستیک وجود دارد از سرنگ شیشه‌ای استفاده می‌شود. سرنگ شیشه‌ای در پزشکی کاربردهای دیگری همچون سرنگ دامپزشکی، موارد آزمایشگاهی، اپیدورال، بیهوشی و ... نیز دارد.

  سرنگ شیشه‌ای بدلیل دارا بودن خاصیت تحمل دمای بالا تا 200 درجه در صنایع مختلف نیز بعنوان سرنگ تزریق روغن بکار گرفته می‌شود. همچنین این نوع سرنگ به همراه سر سوزن فلزی در صنایع عطر سازی نیز استفاده می‌شود. سرنگ‌های شیشه‌ای با جوشاندن و در مقابل حرارت استریل و سترون می‌شوند و مجدد مورد استفاده قرار می‌گیرند.

  اغلب کمپانی‌های مطرح ساخت سرنگ شیشه‌ای از جمله شرکت‌های آلمانی، انگلیسی و آمریکایی تولید این قبیل از سرنگ‌ها را متوقف کرده‌اند و جای خود را به اجناس چینی درجه سه داده‌اند. سرنگ‌های شیشه‌ای موجود در بازار براساس حجم در انواع مختلف هستند که عبارتند از: سرنگ شیشه‌ای یک سی سی انسولین، سرنگ پیرکس شیشه‌ای دو سی سی، سرنگ شیشه‌ای سه سی سی، سرنگ شیشه‌ای پنج سی سی، سرنگ شیشه‌ای ده سی سی، شیشه‌ای سرنگ لوئرلاک، 30 سی سی، 50 سی سی لوئراسلیپ، 100 سی سی و 200 سی سی.

• سرنگ فلزی

  امروزه سرنگ‌های فلزی جهت انجام شست‌و شوی گوش یا در اعمال مربوط به حوزه دندانپزشکی، دامپزشکی مورد استفاده است. این قبیل از سرنگ‌ها بدلیل تحمل دمای بالا توسط حرارت و گرما قابل ضدعفونی هستند. البته ممکن است برخی از اجزا، شیشه‌ای باشد. سرنگ‌های فلزی مورد استفاده برای امورات دامپزشکی اغلب برای تزریقات زیرجلدی در بافت دام مناسب خواهد بود.

سرنگ لوئراسلیپ و سرنگ لوئرلاک چیست؟

سرنگ لوئراسلیپ از انواع سرنگ می‌باشد که با اعمال فشار به نوک سرنگ سوزن در سر آن قرار می‌گیرد در حالیکه سرنگ لوئرلاک که بدلیل ایجاد ایمنی بیشتر طراحی شده‌است نحوه اتصال نیدل متفاوت‌تری با دیگر سرنگ‌ها دارد. نیدل این سرنگ‌ها در شیارهای پیچ مانند بدنه قرار گرفته و قفل می‌شود. در این حالت جدا شدن نیدل و یا خروج دارو از سرنگ امکان‌پذیر نبوده و تا پایان تزریق جدا نمی‌گردد. از آنجایی که ممکن است بدلیل مسدود شدن نیدل نیاز به تعویض سر سوزن وجود داشته باشد، احتمال دارد که هنگام تعویض و در اثر بی احتیاطی فرد نیدل استیک شود، اما طراحی سرنگ لوئرلاک این مشکل را به آسانی حل کرده و با پیجاندن باز و تعویض می‌شود.

سرنگ پیستون‌دار

سرنگ پیستون دار که با نامهای سرنگ آزمایشگاهی و سرنگ سه قطعه‌ای نیز شناخته می‌شود به سرنگهایی اطلاق می‌شود که دارای گسکت یعنی لاستیک مشکی رنگ در قسمت انتهایی سیلندر سرنگ می‌باشد.

سرنگ ساده

ممکن است لاستیک بکار رفته در انتهای سیلندر در برخی از افراد باعث بروز حساسیت پوستی شود لذا برخی از سرنگها از لاستیک طبیعی لاتکس برخوردار نمی‌باشند از این رو این دست از سرنگها با نام سرنگ ساده یا سرنگ دو قطعه‌ای نامیده می‌شود.

کاربرد انواع سرنگ

علیرغم آنکه هدف کلی از بکارگیری سرنگ‌ها تزریق دارو یا ماده موردنظر به درون بافت‌های بدن می‌باشد، با این وجود هر یک از سرنگ‌ها به علت اهداف و کاربرد اختصاصی طراحی شده و مصرف می‌شوند. در ادامه کاربرد برخی از سرنگ‌ها را براساس حجم آنها بررسی می‌کنیم.

کاربرد سرنگ انسولین

سرنگ انسولین یکی از کاربردی‌ترین سرنگ‌های حوزه پزشکی محسوب می‌شود. این سرنگ برای استفاده بیماران مبتلا به دیابت طراحی شده است. بدلیل اهمیت و حساسیت تزریق انسولین به بدن بیمارانی که قادر به تولید انسولین نیستند از سرنگ ساده و مخصوص استفاده می‌شود. به علت آنکه میزان تزریق سرنگ باید مطابق با میزان مورد نیاز بدن باشد، توجه به درجه‌بندی و اعداد مندرج بر روی استوانه اهمیت فراوانی دارد. سرنگ‌های انسولین که مقدار دارو خیلی کم درون محفظه خود نگه‌ می‌دارند به دو صورت 100 و 50 واحدی (100 سی سی و 50 سی سی) موجود می‌باشد. با توجه به آنکه افراد بصورت روزانه از سرنگ‌های انسولین استفاده می‌کنند از سوزن ظریف و بدون درد جهت وارد کردن درد کمتر استفاده می‌شود.

کاربرد سرنگ گاواژ

سرنگ گاواژ به منظور وارد کردن مایعات و مواد خوراکی بوسیله سوند معده یا پگ و یا خارج کردن محتویات معده مورد استفاده قرار می‌گیرد. در بیمارانی که تحت شرایط خاص امکان استفاده از مواد غذایی از راه دهان را ندارند مایعات خوراکی بصورت گاواژ تجویز می‌شود و به وسیله سرنگ گاواژ 60 سی سی به بدن فرد وارد می‌شود. همچنین از این وسیله برای شستشوی مثانه نیز استفاده می‌شود.

کاربرد سایر انواع سرنگ

استفاده از سرنگ‌ها برحسب میزان داروی تجویز شده صورت می‌گیرد. سرنگ‌های دو و سه سی سی اغلب برای تزریق عضلانی و زیر جلدی مورد استفاده قرار می‌گیرند. سرنگ‌ها با حجم بیشتر اغلب غیرمعمول تر بوده و جهت اهداف خاص بکار برده می‌شوند.

انواع سرسوزن سرنگ

سرسوزن سرنگ به عنوان یکی از اصلی ترین اجزای سرنگ محسوب می‌شود که تیز بوده و جهت نفوذ سرنگ در درون بافت مورد استفاده قرار می‌گیرد. نوک سرسوزن جهت سهولت نفوذ در بدن بصورت مورب بریده شده است. سرسوزن‌ها براساس قطر سوزن تقسیم بندی می‌شوند. هر چه شماره سوزن بیشتر شود از قطر سوزن کم می شود. اندازه سر سوزن یا گیج سر سوزن بعنوان یک معیار برای انتخاب سر سوزن خواهد بود. انواع نیدل سرنگ می‌تواند بصورت نوک غیرپیچی، نوک غیر مرکزی، نوک پیچی و نوک مخصوص کاتتر بکار رود. سرنگ‌هایی با سرسوزن کوتاه مناسب برای تزریقات زیرپوستی و سوزنهای بزرگتر برای تزریقات عضلانی مورد استفاده قرار می‌گیرند. انواع سرنگ تزریق با توجه به هدف از تزریق و بافت هدف نیز مشخص خواهد شد.

کارخانجات تولید سرنگ

از سال 1391 و در راستای حمایت از تولید داخل و شکوفایی اقتصاد و خودکفایی کلیه واردات مربوط به سرنگ از کشورهای مطرح خارجی متوقف شده و با تصویب هیئت وزیران مقرر شده است که صفر تا صد تولید سرنگ در کشور و توسط شرکتهای فعال در تجهیزات پزشکی صورت بگیرد. شرکت‌های مختلف ایرانی در راستای تولید انواع مختلف سرنگ تلاش کرده و نیازهای بازار پزشکی و سلامت کشور را تامین می‌نمایند. کارخانجات تولید سرنگ دارای مجوز از وزرات بهداشت، درمان و آموزش پزشکی عبارتند از: سرنگ آوا، سرنگ پیکول، یزد سرنگ، سرنگ س‌ها، ورید، پارس سرنگ، سرنگ هما و مینا سرنگ.

• شرکت سرنگ آوا

  شرکت آوا پزشک ایران که در سال 1375 در شهرک صنعتی آشتیان و در زمین با مساحت 13 هکتار تاسیس شد بزرگترین کارخانه تولید سرنگ در کشور می‌باشد. این شرکت در تلاش است تا سرسوزن و سرنگ‌های با کیفیت تولید نماید و نیازهای جامعه را رفع کند. تولید سر سوزن و سرنگ تنها محصولات این کارخانه نبوده و سایر محصولات یکبار مصرفی پزشکی نیز توسط کارکنان این کارخانه وارد بازار می‌شوند. این کارخانه توانسته با در اختیار داشتن بیشترین سهم از بازار 85 درصد از نیاز مراکز بهداشتی و سلامتی به سرسوزن و سرنگ را برطرف نماید.

• شرکت یزد سرنگ

  شرکت یزد سرنگ در سال 1365 و به منظور تولید انواع سرنگ یکبار مصرف در شهر یزد تاسیس گردید. این کارخانه در سال 1370 فعالیت تولیدی خود را با تولید انواع سرنگ 2، 5 و 10 میلی لیتر ادامه داد. پس از گذشت چهارسال و در سال 1374 تولید شرکت با افزودن ٢خط تولید انسولین و سرنگ ٢۰میلی لیتر با استفاده از ماشین آلات و قالبها و دستگاههای چاپ و مونتاژ از کره به بیش از 70 میلیون سرنگ افزایش پیدا کرد. این مجموعه قصد دارد تا با تولید انواع سرنگهای AD با حجمهای مختلف و سرنگ یکبار مصرف دندانپزشکی ساخت شرکت یزد سرنگ با ظرفیت ۸۰ میلیون عدد در سال به عنوان بزرگترین مجموعه سرنگ سازی مطرح گردد.

• شرکت پارس سرنگ

  محل کارخانه پارس سرنگ در شهر استخر در نزدیکی کیلومتر 60 جاده شیراز اصفهان و بالاتر از شهر مرودشت واقع شده است. این شرکت در سال 1361 تاسیس شده و پس از اتمام ساختمان و نصب ماشین آلات تولید که از کشور آلمان خریداری شده بود تولید خود را از سال 1364 اغاز کرده است. این شرکت توانست سرنگ یک میلی لیتری 100 واحدی یا همان سرنگ انسولین را برای اولین بار در کشور تولید نماید.

  این مجموعه هم اکنون با تولید اسمی 55 میلیون سرنگ های 2,5,10 دو قطعه‌ای و همچنین 2.5 ,5 ,10 20 و30 سه قطعه‌ای و 5 لوئر لاک روانه بازار می‌نماید.

• شرکت مینا سرنگ

  شرکت مینا سرنگ در سال 1379 فعالیت خود را در زمینه تولید انواع سرنگ یکبار مصرف پزشکی در شهر رودسر آغاز کرده‌است. این شرکت توانسته است انواع سرنگ یکبارمصرف پزشکی با کیفیت مطلوب و با نام تجاری مینا سرنگ را روانه بازار کند.

  باید توجه داشته باشید که سرنگ‌های محصول کارخانجات داخلی از کیفیت بالایی برخوردار بوده و حتی به سایر کشورها نیز ارسال می‌گردد. افرادی که با سرنگ سروکار دارند باید توجه داشته باشند جهت افزایش ایمنی و جلوگیری از انتشار بیماری‌های عفونی در امحا این وسیله پزشکی نهایت دقت و توجه را بکار برند تا از بروز اتفاقات ناگوار پیشگیری به عمل آید.

نکات مهم در خرید سرنگ

• - در هنگام تهیه انها ها از فروشگاه ها و یا مراکز فروش معتبر خرید کنید.

• - به بسته بندی و پلمپ انها ها و همچنین سری آنها کاملا دقت کنید. تا از اکبند بودن ان مطمئن شوید.

• - هنگام خرید آنها به این نکته توجه بسیاری داشته باشید. که سرنگ را برای چه نوع تزریقی نیاز دارید. بافت بیرونی پوستی، زیر پوستی، عضلانی و ...

• - این تجهیزات را با توجه به دارویی که قصد تزریق ان را دارید انتخاب کنید. تا بتوانید مواد را به صور کامل و با حجمی دقیق تزریق کنید.

• - در هنگام خرید سرنگ از برخوردار بودن کیفیت در تمامی اجزای این تجهیزات پزشکی اطمینان حاصل کنید.